Φιλοσοφία και 21ος αιώνας

Τότε, ο Αντόρνο εξηγούσε γιατί η τζαζ είναι μια εμπορική μουσική. Σήμερα, οι μαθητές του προσπαθούν να εξηγήσουν πώς είναι δυνατόν σε έναν τέτοιο γίγαντα της σκέψης να μην άρεσε η τζαζ.
«Είμαι άνθρωπος, και τίποτα ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο»: τη φράση αυτή του Τερέντιου, ενός Ρωμαίου κωμωδιογράφου που έζησε δύο αιώνες πριν από τον Χριστό, οι φιλόσοφοι χρειάστηκαν εκατοντάδες χρόνια για να την καταλάβουν. Και μόλις τελευταία άρχισαν να ασχολούνται με τα καθημερινά και τα «ανθρώπινα». Βλέπει, έτσι, κανείς τον Σλοβένο Σλαβόι Ζίζεκ να εμπλουτίζει τα κείμενά του με αναφορές στον κινηματογράφο και τον Γάλλο Μισέλ Ονφρέ να ιδρύει ένα «λαϊκό πανεπιστήμιο της γεύσης». Οι πανεπιστημιακές εκδόσεις ΡUF εξέδωσαν πρόσφατα ένα λεξικό της πορνογραφίας με τη συμμετοχή φιλοσόφων, που ασφαλώς δεν εκθέτουν μόνο τις θεωρητικές τους γνώσεις. Το τελευταίο βιβλίο του Αλέξις Φιλονένκο, ενός πανεπιστημιακού που είναι γνωστός για τις μελέτες του γύρω από τον γερμανικό ιδεαλισμό, δεν είναι για τον Καντ, αλλά για τον Μοχάμεντ Άλι.
Κάποτε, οι φιλόσοφοι σιχαίνονταν τα μέσα ενημέρωσης και καταδίκαζαν τον ρόλο τους στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Ο Ντεριντά δεν έβγαινε ποτέ στην τηλεόραση, ο Λακάν εμφανίστηκε μία και μοναδική φορά για να διαβάσει ένα κείμενο και ο Ζιλ Ντελέζ δέχθηκε να δώσει μία συνέντευξη μπροστά σε κάμερα υπό τον όρο να παρουσιαστεί ως συζήτηση με την παλιά φοιτήτρια και φίλη του Κλαιρ Παρνέ. Σήμερα, οι περισσότεροι φιλόσοφοι δυσφορούν όταν δεν τους καλούν στο τηλεοπτικό στούντιο. Πριν από μερικά χρόνια, η Λιμπερασιόν κυκλοφόρησε με όλες τις στήλες της γραμμένες από φιλοσόφους: άλλη μια δικαίωση του Μαρξ, που ήταν από τους λίγους διανοούμενους της εποχής του οι οποίοι δεν περιφρονούσαν τη δημοσιογραφία.
Στην πραγματικότητα, γράφει ο Κριστιάν Γκοντέν στο περιοδικό Μarianne, η φιλοσοφία ακολουθεί με μεγάλη καθυστέρηση τον δρόμο που άνοιξε το μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, όταν εισήγαγε τη δημοκρατία στη λογοτεχνία: ένας τυχαίος άνδρας και μια οποιαδήποτε γυναίκα μπορούσαν πλέον να είναι οι ήρωες ενός είδους που ώς τότε ακολουθούσε αυστηρά τις ιεραρχίες. Οι πλαστικές τέχνες πραγματοποίησαν την ίδια επανάσταση κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα: ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε μια καρέκλα, ο Πικάσο περιέλαβε ένα κομμάτι μιας αληθινής καρέκλας σε μια σύνθεσή του, άλλοι χρησιμοποίησαν στα έργα τους άδειες κονσέρβες. Αλλά έπρεπε να έρθει ο 21ος αιώνας για να γράψει ένας φιλόσοφος ένα βιβλίο για τον πρόεδρο της χώρας του: το έκανε ο Αλαίν Μπαντιού για τον Σαρκοζύ, και έχει πουλήσει ώς τώρα περισσότερα από 15.000 αντίτυπα...
Παρακολουθούμε άραγε την «ήττα της σκέψης», όπως προειδοποιούσε πριν από 20 χρόνια ο Αλαίν Φίνκιελκροτ; Μήπως η δημαγωγία είναι το τελευταίο στάδιο της πνευματικής δημιουργίας; Ή απλώς η φιλοσοφία προχωράει;