Προυστ

Κατά βάθος, αν είναι αλήθεια πως, γενικά, η δυσκολία να φτάσεις το αντικείμενο του πόθου σου τον μεγαλώνει (η δυσκολία, όχι η αδυναμία, γιατι εκείνη τον αναιρεί), τότε για έναν πόθο ολότελα σαρκικό, η βεβαιότητα πως θα πραγματοποιηθεί σε κάποια μελλοντική και καθοριστική στιγμή δεν είναι λιγότερο ερεθιστική από την αβεβαιότητα· σχεδόν όσο και η ανήσυχη αμφιβολία, η έλλειψη αμφιβολίας καθιστά ανυπόφορη την αναμονή αυτή μιαν απροσμέτρητη ολοκλήρωση και ―με τη συχνότητα προκαταβολικών αναπαραστάσεων― τεμαχίζει το χρόνο σε κομμάτια πολύ μικρά σαν εκείνα που θα δημιουργούσε το άγχος.

Ο χρόνος, αυτός που αλλάζει τους ανθρώπους, δεν αλλοιώνει την εικόνα που έχουμε γι’ αυτούς.

Έρχεται τόσο γρήγορα η στιγμή που δεν υπάρχει πια τίποτα για να περιμένουμε.

Η επιθυμία για κάτι τα κάνει όλα να ανθίζουν. Η απόκτηση αυτού του κάτι τα κάνει όλα να μαραίνονται και να ξεθωριάζουν.

Οι αληθινοί παράδεισοι είναι οι παράδεισοι που έχουν χαθεί.

Το ταξίδι της ανακάλυψης δεν σημαίνει να ψάχνεις καινούργια μέρη αλλά να έχεις καινούργια μάτια.

Η ευτυχία θεραπεύει το σώμα, μόνο η θλίψη αναπτύσσει τη δύναμη του νου.

Στην πραγματικότητα, κάθε αναγνώστης είναι, καθώς διαβάζει, αναγνώστης του ίδιου του του εαυτού.

Όλες οι οριστικές μας αποφάσεις λαμβάνονται ενώ βρισκόμαστε σε μια ψυχολογική κατάσταση που δεν διαρκεί πολύ.

Είναι η φαντασία μας που ευθύνεται για τον έρωτα, όχι το άλλο πρόσωπο.

Ο προορισμός μου δεν είναι πια ένα μέρος, αλλά μάλλον ένας καινούργιος τρόπος να βλέπω τα πράγματα.

Αν μια μικρή ονειροπόληση είναι επικίνδυνη, η θεραπεία δεν είναι να ονειρευόμαστε λιγότερο, αλλά να ονειρευόμαστε περισσότερο, να ονειρευόμαστε όλη την ώρα.

Οι σημερινές παραδοξότητες είναι οι αυριανές προκαταλήψεις.

Η θύμηση πραγμάτων από το παρελθόν δεν είναι απαραίτητα η θύμηση των πραγμάτων όπως ήταν.

Αν θέλουμε να κάνουμε υποφερτή την πραγματικότητα πρέπει όλοι να τρέφουμε κάνα δυο φαντασιώσεις.

Η φωτογραφία είναι αποτέλεσμα της πλήρους αποξένωσης.

Ταξιδεύοντας

 

Βέρθερος

Πώς με κυνηγάει αυτή η εικόνα! Είτε είμαι άγρυπνος, είτε κοιμάμαι, μόνο αυτή γεμίζει την ψυχή μου. Εδώ, σαν μισοκλείνω τα βλέφαρά μου, εδώ στο μέτωπο μου, στο μέρος που συγκεντρώνεται το εσωτερικό όραμα, μένουν τα μαύρα της μάτια, Εδώ! Όχι, δε θα μπορούσα να σου το εκφράσω αυτό. Όταν κλείνω τα μάτια, αυτά είναι ακόμα εκεί, σαν μια θάλασσα, σαν μια άβυσσος, αναπαύονται μπροστά μου, μέσα μου, γεμίζουν τις αισθήσεις του μετώπου μου.

Τι 'ναι ο άνθρωπος, αυτός ο ημίθεος που τόσο παινεύουν; Μήπως του λείπουν οι δυνάμεις, την ώρα ακριβώς που χρειάζονται περισσότερο; Κι όταν πετάει από χαρά, ή βυθίζεται στη θλίψη, δε συγκρατείται και στις δύο περιπτώσεις και δεν επαναφέρεται στην απάθεια και στην ψυχρή συνείδηση των πραγμάτων, ενώ αυτό που λαχταράει είναι να χαθεί στην πληρότητα της απεραντοσύνης;  

Γκαίτε, απόσπασμα από "Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου"

Λίχτενμπεργκ

Τί ν' απογίνονταν οι πουτάνες στ' αρχαία τα χρόνια; Άραγε υπήρχαν και τότε θεούσες;

Τίποτε δεν δείχνει καθαρότερα τί είναι η αληθινή ελευθερία και η αληθινή της χρήση, από την κατάχρησή της.

Το έχω παρατηρήσει ευκρινέστατα: άλλη γνώμη έχω όταν είμαι ξαπλωμένος κι άλλη όταν στέκομαι ορθός. Προπαντός όταν έχω φάει λίγο κι είμαι κουρασμένος.

Ο εξάδελφος άγγελος κι ο εξάδελφος πίθηκος θα γελάσουν μαζί μας.

Ο άνθρωπος αγαπά τη συντροφιά, κι ας είναι και η συντροφιά της φλόγας ενός κεριού που καπνίζει.

Είναι πασίγνωστο ότι ένα τεταρτάκι της ώρας διαρκεί περισσότερο από ένα τέταρτο.

Όποιος δεν έχει χάσει τίποτα μέσα στο κεφάλι του δεν μπορεί και να βρει τίποτα.

Μερικοί δεν ακούνε αν πρώτα δεν τους κόψεις τ' αφτιά.

Θα ξοδευόμουν ευχαρίστως προκειμένου να πληροφορηθώ ακριβώς για ποιον έγιναν όλα εκείνα, για τα οποία δημοσίως λέγεται ότι έγιναν για την πατρίδα.

Η διασκεδαστικότερη επιφάνεια πάνω στη γη είναι για μας το ανθρώπινο πρόσωπο.

Θεωρία των πτυχώσεων πάνω σ' ένα μαξιλάρι.

Γκέοργκ Κριστόφ Λίχτενμπεργκ

Φωνές, ξανά

Όποιος δεν γεμίζει τον κόσμο του με φαντάσματα, απομένει μόνος.

Κάθε πράγμα, όσο δεν είναι ολοκληρωμένο, είναι θόρυβος, και ολοκληρωμένο, είναι σιωπή.

Όταν πεθάνω, δε θα με βλέπω να πεθαίνω, για πρώτη φορά.

Όποιος με κρατάει από μια κλωστή δεν είναι δυνατός’ δυνατή είναι η κλωστή.

Αν δεν σηκώνεις τα μάτια, θα πιστέψεις πως είσαι το πιο υψηλό σημείο.

Θα είχε υπάρξει αυτή η αιώνια αναζήτηση αν το ευρεθέν υπήρχε;

Τί σου έχω δώσει, το ξέρω. Τί έχεις πάρει, δεν το ξέρω.

Θα σε βοηθήσω να έλθεις αν έρχεσαι και να μην έρθεις αν δεν έρχεσαι.

Αντιλαμβανόμαστε το κενό, γεμίζοντάς το.

Όταν δεν επιθυμείτε το αδύνατο, δεν επιθυμείτε.

Αν αγαπάς τον ήλιο που σε φωτίζει, ίσως αγαπάς, κι αν αγαπάς το έντομο που σε τσιμπάει, αγαπάς.

Τα μάτια που όπου κοιτάζουν ψάχνουν που να κοιτάξουν καταστρέφουν όπου κοιτάζουν.

Αντόνιο Πόρτσια 

Ταξιδεύοντας

 

Καστοριάδης ξανά

Τα κεντρικά στοιχεία του Ελληνικού δράματος είναι, από τη μία μεριά, η τριπλή αναφορά που περιέχει για μας η παράδοση: αναφορά στους αρχαίους Έλληνες, αναφορά στο Βυζάντιο, αναφορά στην λαϊκή ζωή και κουλτούρα, όπως αυτή δημιουργήθηκε στους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου και κάτω από την Τουρκοκρατία.

Από την άλλη μεριά, η αντιφατική και, θα μπορούσε να πει κανείς, ψυχοπαθολογική σχέση μας με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό, που περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι ο πολιτισμός αυτός έχει μπει εδώ και δεκαετίες σε μία φάση έντονης κρίσης και υποβόσκουσας αποσύνθεσης.

Η διπλή και ταυτόχρονη αναφορά στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο, που αποτέλεσε το επίσημο «πιστεύω» του νεοελληνικού κράτους και του πολιτιστικού κατεστημένου της χώρας, οδήγησε και οδηγεί σε αδιέξοδο, κατά πρώτο και κύριο λόγο διότι οι δυο αυθεντίες που επικαλείται βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση μεταξύ τους. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι πολιτισμός ελευθερίας και αυτονομίας, που εκφράζεται στο πολιτικό επίπεδο στην πολιτεία ελεύθερων πολιτών που συλλογικά αυτοκυβερνώνται και στο πνευματικό επίπεδο με την ακατάπαυστη επαναστατική ανανέωση και αναζήτηση. Ο βυζαντινός πολιτισμός από την άλλη, είναι πολιτισμός θεοκρατικής ετερονομίας, αυτοκρατορικού αυταρχισμού και πνευματικού δογματισμού. Στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά υπήκοοι του αυτοκράτορα, ούτε στοχαστές, μόνο σχολιαστές ιερών κειμένων.

Η προσπάθεια συνδυασμού και συμφιλίωσης αυτών των δύο αυθεντιών λοιπόν, δεν μπορούσε παρά να νεκρώσει κάθε δημιουργική προσπάθεια και να οδηγήσει σε ένα στείρο σχολαστικισμό, όπως αυτός που χαρακτήριζε το πνευματικό κατεστημένο της χώρας επί ενάμισυ σχεδόν αιώνα μετά την ανεξαρτησία και που επαναλάμβανε τα χειρότερα μιμητικά στοιχεία του Βυζαντίου.

Καθ’ όσο ξέρω, είμαστε ο μόνος λαός με μεγάλο πολιτιστικό παρελθόν που πρόσφερε στον κόσμο το γελοίο και θλιβερό θέαμα προσπάθειας τεχνητής επαναφοράς της γλώσσας που μιλιόταν πριν από 25 αιώνες. Ούτε οι Ιταλοί προσπάθησαν να ξαναζωντανέψουν τα λατινικά, ούτε οι Ινδοί τα σανσκριτικά. Και είναι εξίσου χαρακτηριστικό ότι ενώ η ∆υτική Ευρώπη, στους δυο περασμένους αιώνες εγέννησε δεκάδες λαμπρούς ελληνιστές, μόνο τρία ονόματα έχουμε που μπορούν να σταθούν αχνά στο ίδιο επίπεδο με αυτούς: Τον Κοραή, τον Βερναρδάκη και τον Συκουτρή -τον οποίο Συκουτρή οδήγησε χαρακτηριστικά σε αυτοκτονία ο φθόνος και το μίσος των κηφήνων τού εν Αθήνησι Πανεπιστημίου.

Περηφανευόμαστε ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων, αλλά για να μάθουμε τι έλεγαν και τι ήταν οι αρχαίοι πρέπει να προσφύγουμε σε ξένες εκδόσεις και σε ξένες μελέτες. Αυτή η ίδια στάση έκανε ασφαλώς επίσης αδύνατη τη γονιμοποίηση της λαϊκής παράδοσης και την μεταφορά της στο χώρο της έντεχνης παιδείας, με εμφατική εξαίρεση την ποίηση. Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι ο τεράστιος μουσικός πλούτος της λαϊκής μουσικής σε μελωδίες, ρυθμούς, κλίμακες και όργανα, έμεινε νεκρός στα χέρια των νεοελλήνων συνθετών, όπως έμεινε άχρηστος και ο αρχιτεκτονικός και διακοσμητικός πλούτος της λαϊκής παράδοσης.

Τέλος, αυτή η αναφορά στα δύο μεγάλα παρελθόντα, με τον αποστειρωτικό τρόπο που ετέθη, είναι στη ρίζα της σχιζοφρενικής μας σχέσης με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό, του συνδυασμού ενός κακομοιριασμένου αισθήματος κατωτερότητας και μιας ψωροπερήφανης και αστήρικτης αυθάδειας.

Έτσι παίρνουμε από τους ξένους τις BMW, τις τηλεοράσεις, τα κατεψυγμένα, κ.λπ. χωρίς να μιλήσω για τα πακέτα Ντελόρ, και τους βρίζουμε για την υποδούλωσή τους στην τεχνική και στον ορθολογισμό τους. Πράγματα που η ∆ύση βέβαια δεν περίμενε τους νεοφώτιστους ελληνοορθόδοξους για να τα κριτικάρει και να τα καταγγείλει η ίδια, και που δεν απαλείφονται με μια ετήσια εκδρομή στο Άγιο Όρος.

από δίαλεξη του Κορνήλιου Καστοριάδη το 1994